KAŞGARLI

ÇKP rejimi; Doğu Türkistan’daki en üst düzey parti yetkilisi olan Çin Komünist Parti Sekreteri’ni değiştirdi.
Toplama kamplarının mimarı Chen Quanguo yerine atanan ÇKP Bölge Sekreteri Ma Xingrui de 3 yıl sekiz ay sonra görevinden alınmış oldu.
Yerine Çin’in azınlıklar işleri bakanı görevini yürüten Chen Xiaojiang’ın atandığı öğrenildi.
Bu değişikliğin bölgedeki keyfi baskılara ve haksızlıklara son verme amacıyla yapılıp yapılmadığı çok geçmeden anlaşılacaktır.

ÖNCEKİ PARTİ SEKRETERİ TÜRKİYE’YE ÖNEM VERİYORDU
Ancak şunu ifade etmeliyiz ki, görevi sona eren Ma Xingrui kötü yönetiminden dolayı değil, başarılı yönetiminden dolayı bir üst makamda görevlendirilmek üzere Doğu Türkistan Uygur Bölgesi’ndeki ÇKP Genel Sekreterliği vazifesine son verilmiştir.

Ma Xingrui, görevde iken özellikle 2024 yılı başından itibaren Türkiye’nin Pekin Büyükelçiliği ile yani Türkiye ile bölgenin ilişkilerinin artırılması noktasında çaba sarf ettiğini veya zemin hazırladığını belirtmek gerekir.
Özellikle Türkiye Ticaret Bakan Yardımcısı ile görüşmesinde, Uygur Bölgesi ile Türkiye arasındaki 12 milyon dolar civarındaki ticaretin 2 milyar dolara çıkarılması noktasında görüş beyanı ve bu yönde bürokratlara verdiği talimat önemlidir.

YENİ PARTİ SEKRETERİ YENİ DEMİR YUMRUK MU YOKSA DEMOKRAT MI?
Ma Xingrui yerine gelen yeni ÇKP Gen.Sekreteri, “Ulusal Etnik İşler Müdürü” görevini ifa eden biridir. Daha da önemlisi ÇKP Merkez Komitesi Birleşik Çalışma Departmanı İcra Başkan Yardımcısı’dır. Çin'in en yüksek yolsuzlukla mücadele kurumu olan “Ulusal Denetleme Komisyonu” Müdür Yardımcısı ve partinin iç disiplin organı olan “Merkez Disiplin Teftiş Komisyonu” sekreter yardımcısı olarak görev yapmış bir editör ve politikacıdır…

Yeni bölge parti sekreterinin müdür yardımcısı olarak görev yaptığı “Ulusal Denetleme Komisyonu”; Çin Halk Cumhuriyeti'nin en yüksek denetleme ve yolsuzlukla mücadele otoritesidir. 2018'de Anayasa'da yapılan bir değişiklikle oluşturulan Komisyon, Devlet Konseyi, Yüksek Halk Mahkemesi ve Yüksek Halk Savcılığı ile aynı anayasal statüye sahiptir.

Onun önceki görevlerini dikkate aldığımızda, Doğu Türkistan Uygur Bölgesi’nde kendi çıkarlarını ön planda tutan bürokratların keyfi hareketlerine göz yumulmayacağını söyleyebiliriz.

PEKİN, UYGURLARA EŞİT VE ADİL DAVRANACAK MI?
Denetleme ve yolsuzlukla mücadelede katı kuralları olan yeni parti sekreterinin ulusal düzeyde etnik işlerden sorumlu olarak görev yapmış olması, onun Çinli(Han) olmayan grupların psikolojik özelliklerini de daha yakından tanıdığını göstermekte. Ancak Çin Anayasası’nda ve Özerklik Yasası’nda yazılı olduğu üzere Uygurlara (ve diğer Kazak, Kırgız, Özbek, Tatar, Türkmen halklara) eşit ve adil davranacak mı? Kültürel ritüellere, inançlara, değerlere saygı gösterecek mi? önümüzdeki aylarda göreceğiz.

Doğu Türkistan Uygur Bölgesi Parti Sekreteri görevine atanan Chen Xiaojiang; 1)önceki parti sekreteri Ma Xingrui’nin başlattığı “Türkiye açılımı”nı devam ettirmesi,
2)Uygur halkının inanç ve değerlerine saygı göstermesi, 3)toplama kamplarının kapatılması,
4)kapatılan milli okulların açılması;
Ve 2018-2021 döneminde; 1)Türkiye’ye gittiği için,
2)evinde Türk film ve şarkı kasetleri bulunduğu için, 3)akrabaları Türkiye’de olduğu için,
4)çocuğunu Türkiye’de okuttuğu için,
5)evinde namaz kıldığı veya Kur’an-ı Kerim kitabı bulundurduğu için keyfi olarak tutuklananların serbest bırakılması ve
6)diğer tutukluların tekrar adil ve şeffah şekilde yargılanmalarının sağlanması şüphesiz bölgede huzur ve istikrarı da beraberinde getirecektir…

BAĞIMSIZ GÖZLEMCİ HEYETİ KURULMALI
Bu arada Pekin ve Ankara’nın gelişen ilişkileri sorunsuz geleceğe taşıma niyetleri varsa mutlaka “Doğu Türkistan Uygur Bölgesi”nde yaşanan sorunları çözme noktasında iyi niyet göstermelidir. Her iki tarafın oluşturacağı “bağımsız gözlemci heyeti”nin bölgede yapacakları gözlem ve raporların dikkate alındığı bir yönetim tarzı, sadece Uygur Bölgesi’ne değil, bütün Orta Asya coğrafyasına barış, huzur ve istikrar getirecektir…

BARIŞ VE HUZUR ÇUBUĞU
5 Temmuz Urumçi Olayları arefesinde, Uygurlar arasında geçmişi olan bir kişinin bu satırları kaleme almış olmasının önemi özellikle Pekin tarafından dikkate alınmalıdır…